Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) charakteryzuje się postępującymi i nieodwracalnymi zmianami w trzustce. U osób cierpiących na PZT występują zaburzenia w trawieniu i wchłanianiu składników odżywczych, dlatego odpowiednia dieta w tym schorzeniu jest bardzo ważna.
Przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki
- najczęstszą przyczyną jest nadużywanie alkoholu,
- powtarzające się epizody ostrego zapalenia trzustki
- palenie tytoniu,
- dieta bogatotłuszczowa,
- kamica żółciowa,
- zaburzenia lipidowe (hiperlipidemie, zwłaszcza hipertriglicerydemia),
- cukrzyca,
- mocznica,
- zakażenia wirusowe i bakteryjne,
- zaburzenia autoimmunologiczne.
Objawy przewlekłego zapalenia trzustki
- silny ból brzucha – najczęściej po spożyciu alkoholu lub posiłku bogatotłuszczowego,
- utrata masy ciała,
- okresowo występująca żółtaczka,
- biegunka tłuszczowa,
- objawy niewydolności wewnątrzwydzielniczej trzustki – cukrzyca,
Ogólne zalecenia dietetyczne
- posiłki powinny być podawane często (5-6 posiłków w ciągu dnia), ale w małych objętościach,
- dieta powinna być ubogobłonnikowa, niskotłuszczowa, lekkostrawna, bogatobiałkowa oraz wysokokaloryczna,
- jeśli po spożyciu surowych warzyw lub owoców wystąpią objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak wzdęcia, bóle brzucha czy biegunka, należy spożywać warzywa i owoce w postaci gotowanej (np. pieczone jabłka) albo w postaci przecierów lub rozcieńczonych soków,
- z diety należy wyeliminować warzywa i owoce wzdymające (kapusta, cebula, pory, czosnek, suche nasiona roślin strączkowych, śliwki, czereśnie),
- zalecane jest zrezygnowanie z kawy oraz napojów zawierających kofeinę.
Produkty zalecane i przeciwwskazane
| Produkty/potrawy | Zalecane | Przeciwwskazane |
| Produkty zbożowe | Maka pszenna, mąka ziemniaczana, cienkie makarony, ryż, kasze (jęczmienna, jaglana, manna, kukurydziana), płatki (owsiane, pszenne, żytnie, kukurydziane), otręby owsiane i pszenne, chleb (pszenny, mieszany, graham), bułki kajzerki i grahamki, chleb chrupki, grzanki, sucharki, chrupki kukurydziane | Grube makarony razowe, zarodki pszenne, świeży chleb, chleb razowy pełnoziarnisty, ciasto francuskie, bułki maślane, pieczywo cukiernicze |
| Mleko i produkty mleczne | Chude mleko (do 2% tłuszczu), chudy jogurt, maślanka (do ½ litra dziennie), kefir, mleko zsiadłe, chude i półtłuste sery twarogowe, serki homogenizowane półtłuste | Tłuste mleko i przetwory mleczne (powyżej 2% tłuszczu), mleko skondensowane, sery dojrzewające podpuszczkowe, pleśniowe, topione, tłuste sery twarogowe, sery typu fromage, feta |
| Jaja i potrawy z jaj | Jaja gotowane na miękko, jajecznica na parze, omlet z białek jaj Uwaga: należy uwzględnić indywidualną tolerancję żółtka przez chorego |
Jaja gotowane na twardo, jaja sadzone, jajecznica na smalcu, maśle, boczku i słoninie |
| Mięso, drób i wędliny | Cielęcina, chuda wołowina, jagnięcina, mięso z indyka i kurczaka bez skóry, dziczyzna, konina, mięso z królika, wędliny drobiowe, szynka bez przerostów tłuszczu, polędwica, chuda pieczeń na zimno, cielęcina i drób w galarecie | Wieprzowina, baranina, tłuste mięso wołowe, mięso z kaczki i gęsi, mięso mocno peklowane, serca, mózg, wątroba, skórki z drobiu, ozory, wędliny drobno mielone, pasztety, kiełbasy podsuszane, pasztetowa, kaszanka, salceson, salami, parówki, mielonka, konserwy mięsne |
| Ryby i owoce morza | Dorsz, mintaj, flądra, sola, pstrąg strumieniowy, okoń, szczupak, lin, sandacz, morszczuk, halibut, raki | Pstrąg tęczowy, sardynka, śledź, makrela, łosoś, węgorz, konserwy rybne w oleju, krewetki, małże kraby, kawior, ostrygi |
| Tłuszcze | Masło i margaryny miękkie w niewielkich ilościach, oleje (słonecznikowy, sojowy, rzepakowy bezerukowy, kukurydziany, z pestek winogron, z kiełków pszenicy, oliwa z oliwek) | Smalec, słonina, boczek, podgardle, margaryny twarde, śmietana |
| Ziemniaki i potrawy z ziemniaków | Ziemniaki gotowane, pieczone w mundurkach, puree ziemniaczane bez dodatku tłuszczu | Frytki, sałatka ziemniaczana z majonezem, placki ziemniaczane, ziemniaki smażone lub odsmażane, chipsy |
| Warzywa i grzyby | Marchew, buraki, ogórki i pomidory bez skórki, sałata zielona, pietruszka, cukinia, bakłażan, młoda fasolka szparagowa, por, brokuły, kalafior, szpinak | Cebula, szczypior, kapusta biała czerwona, włoska, groch, fasola, soja, grzyby |
| Owoce i przetwory owocowe | Jabłka bez skórki, banany, owoce cytrusowe (sam miąższ), melony, kiwi, brzoskwinie i morele bez skórki, kompoty owocowe z niewielkim dodatkiem cukru, marmolada i dżem niskosłodzony w ograniczonej ilości, sok z cytryny | Śliwki, czereśnie, agrest, truskawki, maliny, jeżyny, porzeczki, awokado, owoce niedojrzałe, ze skórką, nadpsute, kompoty i dżemy wysokosłodzone |
| Orzechy i nasiona | Odtłuszczone siemię lniane mielone, kiełki soi i soczewicy, kukurydza | Nasiona słonecznika, dyni, sezamu, siemię lniane w ziarnach nieodtłuszczone, wszystkie orzechy |
| Zupy i sosy | Chudy rosół na mięsie drobiowym bez skóry, zupy na wywarach warzywnych zaprawiane mlekiem lub jogurtem naturalnym | Tłusty rosół, zupy na wywarach kostnych, zaprawiane śmietaną, zupa grochowa, fasolowa, kapuśniak, grzybowa, sosy majonezowe, śmietanowe, sosy na tłustych wywarach mięsnych |
| Potrawy z mięsa i ryb | Mięso gotowane, duszone bez uprzedniego obsmażania, pieczone w folii i naczyniu żaroodpornym, ryby gotowane, duszone, pieczone, w galarecie, pulpety | Mięso panierowane i smażone, ryby smażone w panierce, duszone z uprzednim obsmażaniem, pieczone z dodatkiem tłuszczu |
| Potrawy z maki i kasz | Kluski ziemniaczane z gotowanych ziemniaków w umiarkowanych ilościach, pierogi z owocami, chudym serem twarogowym lub chudym mięsem w ograniczonych ilościach, pierogi leniwe z chudego sera twarogowego | Naleśniki, pączki, faworki, racuchy, kruszonka, krakersy, paluszki |
| Potrawy z warzyw i grzybów | Warzywa gotowane w wodzie i na parze, duszone bez dodatku tłuszczu, sałatki i surówki z olejem roślinnym lub jogurtem | Warzywa i grzyby smażone z dodatkiem tłuszczu, sałatki z majonezem |
| Cukier i słodycze | >Cukier w ograniczonych ilościach, miód pszczeli, słodzik płynny, w proszku lub tabletkach | Cukierki, czekolada, praliny, batony, ciastka kruche, chałwa |
| Desery | Ciasto drożdżowe, biszkopt, ciasto z owocami, galaretka, kisiel, budyń na chudym mleku, sorbety, musy, przeciery owocowe | Torty, ptysie, sernik, lody kremowe, bita śmietana |
| Przyprawy | Kminek, anyż, koper, pietruszka, goździki, cynamon, gałka muszkatołowa, liście laurowe, ziele angielskie, bazylia, oregano, sól, przecier pomidorowy, ketchup, przy indywidualnej tolerancji także niewielkie ilości czosnku, cebuli, mielonej słodkiej papryki i pieprzu ziołowego | Pieprz naturalny, papryka ostra, chili, curry, ocet |
| Napoje, alkohole | Woda mineralna niegazowana, herbaty owocowe, ziołowe, słaba czarna herbata, słaba kawa, rozcieńczone soki owocowe i warzywne, koktajle mleczne | Mocna kawa ziarnista, woda i napoje gazowane, całkowicie zakazany jest alkohol (w każdej postaci) |
Bibliografia
